Tussen Eilanden En Generaties, Wat Betekent Vrijheid?

“Hier verdrinken we niet in een zee van tranen, hier bouwen we vloten van tanden op elkaar gedrukt. En laten we de stroming ons meenemen naar een beter bestaan.”

Kenny Gomes — Verbinder & Culturele Ondernemer

Een beter bestaan.

De essentie van elk Kaapverdiaan. We ademen het, we leven het en we leren het onze kinderen. Dat alles wat we hebben niet vanzelfsprekend is. Het huis waarin we wonen, het bed waarin we slapen. Het eten wat we eten en het water uit de kraan. Zelfs onze vrijheid. De vrijheid om te gaan en te staan waar we willen. Dat niemand ons dwingt en vertelt wat we moeten doen.

Vrijheid.

Voor Kaapverdië dit jaar een 50-jarig jubileum. Dit is bizar om te beseffen. Pas 50 jaar vrij. Maar ook: ál 50 jaar, en dat moeten we vieren. Gaan we vieren. 50 dagen lang met de aftrap op 17 mei. 50 dagen lang dat we laten zien geen stille migranten te zijn, zoals de Kaapverdianen bekendstaan in Rotterdam. Nee, we gaan samen geluid maken. Muzikaal en verbaal. Verhalen vertalen. Verhalen van de 1e, 2e, 3e, en misschien zelfs de 4e generatie. Hoe vieren zij hun bestaan. Staan we nog regelmatig stil bij wat het is om een Kaapverdiaan te zijn. Of ben je dat gewoon, omdat dit bloed door onze aderen stroomt? Ons hart laat kloppen?

Wat zijn de tradities en nieuwe gewoonten?

Wat zijn onze overeenkomsten, maar ook verschillen? Wat is de Kaapverdiaanse identiteit? Strijd en trauma’s, heling door het begrijpen waar we vandaan komen. En waar gaan we naartoe? Wat willen we bereiken als diaspora? Wat willen en kunnen we betekenen voor het mooie archipel? Met de tien bewoonde eilanden. Allemaal uniek in hun soort, in hun charmes en cultuur. Hoe bouwen we bruggen. Van het archipel naar de andere communities die verspreid over de wereld leven?

Vele vragen die we kunnen stellen, omdat we in vrijheid leven. Die we kunnen beantwoorden door in gesprek met elkaar te gaan. Dat deden we op vrijdag 17 januari in zaal Z van het Theater Zuidplein. Op deze avond vond de aftrap plaats van het project ‘Kaapverdisch Goud’. Na een krachtig spoken word act van Kenny Gomes, een inspirerende opening door Savannah da Rosa en presentatie van Wendy Lopes over het stappenplan van het project, gingen we in groepjes met elkaar in gesprek. Wat betekent 50 jaar onafhankelijk zijn nou eigenlijk? Was het eerste gespreksonderwerp en na ongeveer anderhalf uur met elkaar praten, kwamen we tot de conclusie dat we nog lang niet uitgesproken zijn.

Er is zoveel te ontdekken.

Zoveel van elkaar te leren. Het mooiste vond ik persoonlijk de uitspraak “We kunnen je geen vis bieden, maar wel een hengel.” En dat omvat zo mooi de essentie van het Kaapverdiaanse bestaan waar ik deze blog mee begin. Onze ouders, opa’s en oma’s hadden misschien niet veel te geven, maar wel hun kennis en kunde. Hun normen en waarden, hun taal.

Over taal gesproken.

Volgde er een interessante discussie over de officiële voertaal van Kaapverdië: Portugees. Waarom spreken we deze taal nog? De taal van onze overheersers? Als je het zo zwart wit bekijkt, heb je automatisch de mening dat we onze eigen taal officieel moeten voeren. Het Kriolu. Maar als we verder denken, kunnen we ook tot de conclusie komen dat de Portugese taal de bevolking mogelijkheden heeft geboden. Zoals toegang tot literatuur en daarmee wereldwijde kennis. De Portugese taalbeheersing bood de oudere generatie, de migranten, de mogelijkheid om succesvol te emigreren. Ze konden zich immers verstaanbaar maken in Europa. En de Nederlandse taal eigen maken door Portugees – Nederlandse vertalingen.

De discussie over onze taal, tradities en toekomst laat één ding duidelijk zien: vrijheid betekent niet alleen dat we mogen zijn, maar ook dat we samen mogen bouwen. Nog moeten bouwen. Aan ons bestaan hier, aan de verbinding met onze roots en aan een beter begrip van wie we zijn. Laten we 50 jaar vieren. Niet alleen met muziek en verhalen, maar met een blik op de toekomst. Want zoals onze ouders ons dat hebben geleerd, draait het niet om wat we krijgen, maar om wat we samen opbouwen en doorgeven. En daarin ligt de echte kracht van het Kaapverdisch goud.

Deze blog is geschreven door Wendy Ramos Monteiro. Wendy is geboren en getogen in Rotterdam, maar woont tegenwoordig op een eiland midden in de polders van Zuid Holland. Wel even wat anders dan het eiland waar haar roots liggen: Santo Antão. Op dit eiland zette ze haar eerste stappen op de grond waar haar moeder met haar familie woonde, totdat ze besloot om op haar 18e de grote oversteek te maken naar Nederland. Wendy luistert graag naar verhalen en vertelt ze ook middels geschreven woord.